Dark: muziek van Calliope Tsoupaki

Dark, muziektheater van Paul Koek en Edzard Mik, muziek van Calliope Tsoupaki. Uitgevoerd door ZT Hollandia en Rosa Ensemble in de Stadsschouwburg, Haarlem. Gezien op 29 maart 2003.

Calliope Tsoupaki heeft al een hele reeks muziektheaterstukken op haar naam:  Nadere kennismaking (1995), Medea (1996), Hippolutos (1996), E guerra e morte (1997) en The hunting gun (2000). Haar nieuwste stuk heet Dark en gaat over Jeanne d’Arc, die in 1429 het Franse leger leidde naar een overwinning op de Engelsen. Dark belicht de eenzaamheid van Jeanne d’Arc, die uitgeput op het slagveld staat met ontelbare lijken om haar heen, en in een monoloog haar rol als heldin overpeinst.

Dark is speciaal voor de Haarlemse Schouwburg geschreven, die na de laatste voorstelling ingrijpend wordt verbouwd. Daarom kon ZT Hollandia grote stukken uit de toneelvloer slopen en maakte de Schouwburg een onttakelde indruk. Doordat de stoelen uit de parterre waren verwijderd – het publiek bevond zich op de balcons – konden het Rosa Ensemble en soliste Jannie Pranger zich opstellen waar normaal gesproken ook het publiek zit. Zo werd er uitgebreid gebruikt gemaakt van de ruimte in de schouwburg.

Twee jonge meisjes vertolkten tegelijkertijd Jeanne d’Arc, terwijl haar tekst door Jannie Pranger werd gezongen. De verhaallijn en de inhoud waren fragmentarisch en daardoor niet altijd even duidelijk. Dark is ontstaan uit een samenwerking tussen muzikanten, componist, geluidsontwerpers, acteurs en regisseur Paul Koek, die allemaal ideeën mochten aandragen. Tot op het laatste moment wist niemand precies hoe de voorstelling zou worden.

Gedeelten uit de muziek had ik al op Radio 4 gehoord en toen was ik niet onder de indruk. Maar in de Schouwburg viel Tsoupaki’s overwegend statische maar toch pakkende muziek helemaal op z’n plaats. De bezetting van het Rosa Ensemble met z’n elektrische gitaren, slagwerk, samplers en computer, stond borg voor een muzieksoort met veel popelementen. Een bijzondere klankvermenging deed zich voor toen haar muziek samenklonk met het geluid van het slijpen van een zwaard aan een grote draaiende slijpsteen. Misschien was de uitspraak van Jannie Pranger iets te geschoold voor de vaak ruige en harmonisch niet complexe muziek van Tsoupaki. De passages met repeterende noten deden onmiddellijk denken aan het werk dat zij pal hiervoor schreef, een trio voor fluit, basklarinet en piano.

Verschillende visuele elementen waren indrukwekkend. Zo liet lichtontwerper Uri Rapaport een prachtige felgroene lichtstraal over het publiek de schouwburg in schijnen, een straal die geleidelijk groter werd. Bijzonder was ook de lange straal neervallend zand op het hoofd van de jonge Jeanne d’Arc. Op een gegeven moment trok zij drie ramen van de schouwburg open, zodat ook de voorbijgaande auto’s onderdeel van het stuk werden.

Deze laatste voorstelling van Dark was volgens Calliope Tsoupaki de beste. Al met al een bijzonder project. Als verhaal bleef de inhoud wat onduidelijk, maar ik heb me geen moment verveeld in deze bijna twee uur durende voorstelling zonder pauze.

Helen Metzelaar (Nieuwsbrief 33, april 2003)